Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga angkop na inaasahang kakayahan at kilos sa panahon ng pagdadalaga / pagbibinata, kakayahan at talento, hilig at pagkatao ng tao tungo sa pagtupad ng mga tungkulin sa sarili

UNANG MARKAHAN: Pagkilala at Pamamahala sa mga Pagbabago sa Sarili

1.1. Natutukoy ang mga pagbabago sa kanyang sarili mula sa gulang na 8 o 9 hanggang sa kasalukuyan sa aspetong: a. Pagtatamo ng bago at ganap na pakikipag-ugnayan (more mature relations) sa mga kasing edad (Pakikipagkaibigan) b. Pagtanggap ng papel o gampanin sa lipunan c. Pagtanggap sa mga pagbabago sa katawan at paglalapat ng tamang pamamahala sa mga ito d. Pagnanais at pagtatamo ng mapanagutang asal sa pakikipagkapwa/ sa lipunan e. Pagkakaroon ng kakayahang makagawa ng maingat na pagpapasya

1.2. Natatanggap ang mga pagbabagong nagaganap sa sarili sa panahon ng pagdadalaga/pagbibinata

1.3. Naipaliliwanag na ang paglinang ng mga angkop na inaasahang kakayahan at kilos (developmental tasks) sa panahon ng pagdadalaga / pagbibinata ay nakatutulong sa: a. pagkakaroon ng tiwala sa sarili, at b. paghahanda sa limang inaasahang kakayahan at kilos na nasa mataas na antas (phase) ng pagdadalaga/pagbibinata (middle and late adoscence): (paghahanda sa paghahanapbuhay, paghahanda sa pag-aasawa / pagpapamilya, at pagkakaroon ng mga pagpapahalagang gabay sa mabuting asal), at pagiging mabuti at mapanagutang tao

1.4. Naisasagawa ang mga angkop na hakbang sa paglinang ng limang inaasahang kakayahan at kilos (developmental tasks) sa panahon ng pagdadalaga / pagbibinata

2.1. Natutukoy ang kanyang mga talento at kakayahan

2.2. Natutukoy ang mga aspekto ng sarili kung saan kulang siya ng tiwala sa sarili at nakikilala ang mga paraan kung paano lalampasan ang mga ito

2.3. Napatutunayan na ang pagtuklas at pagpapaunlad ng mga angking talento at kakayahan ay mahalaga sapagkat ang mga ito ay mga kaloob na kung pauunlarin ay makahuhubog ng sarili tungo sa pagkakaroon ng tiwala sa sarili, paglampas sa mga kahinaan, pagtupad ng mga tungkulin, at paglilingkod sa pamayanan

2.4. Naisasagawa ang mga gawaing angkop sa pagpapaunlad ng sariling mga talento at kakayahan

3.1. Natutukoy ang kaugnayan ng pagpapaunlad ng mga hilig sa pagpili ng kursong akademiko o teknikal-bokasyonal, negosyo o hanapbuhay

3.2. Nakasusuri ng mga sariling hilig ayon sa larangan at tuon ng mga ito

3.3. Naipaliliwanag na ang pagpapaunlad ng mga hilig ay makatutulong sa pagtupad ng mga tungkulin, paghahanda tungo sa pagpili ng propesyon, kursong akademiko o teknikal-bokasyonal, negosyo o hanapbuhay, pagtulong sa kapwa at paglilingkod sa pamayanan

3.4. Naisasagawa ang mga gawaing angkop sa pagpapaunlad ng kanyang mga hilig

4.1. Natutukoy ang kanyang mga tungkulin sa bawat gampanin bilang nagdadalaga / nagbibinata

4.2. Natataya ang kanyang mga kilos tungo sa maayos na pagtupad ng kanyang mga tungkulin bilang nagdadalaga / nagbibinata

4.3. Napatutunayan na ang pag-unawa ng kabataan sa kanyang mga tungkulin sa sarili, bilang anak, kapatid, mag-aaral, mamamayan, mananampalataya, kosyumer ng media at bilang tagapangalaga ng kalikasan ay isang paraan upang maging mapanagutan bilang paghahanda sa susunod na yugto ng buhay

4.4. Naisasagawa ang mga gawaing angkop sa maayos na pagtupad ng kanyang mga tungkulin sa bawat gampanin bilang nagdadalaga/nagbibinata

IKALAWANG MARKAHAN: Ang Pagkatao ng Tao

5.1. Natutukoy ang mga katangian, gamit at tunguhin ng isip at kilos-loob

5.2. Nasusuri ang isang pasyang ginawa batay sa gamit at tunguhin ng isip at kilos-loob

5.3. Naipaliliwanag na ang isip at kilos-loob ang nagpapabukod-tangi sa tao, kaya ang kanyang mga pagpapasiya ay dapat patungo sa katotohanan at kabutihan

5.4. Naisasagawa ang pagbuo ng angkop na pagpapasiya tungo sa katotohanan at kabutihan gamit ang isip at kilos-loob

6.1. Nakikilala na natatangi sa tao ang Likas na Batas Moral dahil ang pagtungo sa kabutihan ay may kamalayan at kalayaan. Ang unang prinsipyo nito ay likas sa tao na dapat gawin ang mabuti at iwasan ang masama.

6.2. Nailalapat ang wastong paraan upang baguhin ang mga pasya at kilos na taliwas sa unang prinsipyo ng Likas na Batas Moral

6.3. Nahihinuha na nalalaman agad ng tao ang mabuti at masama sa kongkretong sitwasyon batay sa sinasabi ng konsiyensiya. Ito ang Likas na Batas Moral na itinanim ng Diyos sa isip at puso ng tao.

6.4. Nakabubuo ng tamang pangangatwiran batay sa Likas na Batas Moral upang magkaroon ng angkop na pagpapasiya at kilos araw-araw

7.1. Nakikilala ang mga indikasyon / palatandaan ng pagkakaroon o kawalan ng kalayaan

7.2. Nasusuri kung nakikita sa mga gawi ng kabataan ang kalayaan

7.3. Nahihinuha na likas sa tao ang malayang pagpili sa mabuti o sa masama; ngunit ang kalayaan ay may kakambal na pananagutan para sa kabutihan

7.4. Naisasagawa ang pagbuo ng mga hakbang upang baguhin o paunlarin ang kaniyang paggamit ng kalayaan

8.1. Nakikilala na may dignidad ang bawat tao anoman ang kanyang kalagayang panlipunan, kulay, lahi, edukasyon, relihiyon at iba pa

8.2. Nakabubuo ng mga paraan upang mahalin ang sarili at kapwa na may pagpapahalaga sa dignidad ng tao

8.3. Napatutunayan na ang a. paggalang sa dignidad ng tao ay ang nagsisilbing daan upang mahalin ang kapwa tulad ng pagmamahal sa sarili at b. ang paggalang sa dignidad ng tao ay nagmumula sa pagiging pantay at magkapareho nilang tao

8.4. Naisasagawa ang mga konkretong paraan upang ipakita ang paggalang at pagmamalasakit sa mga taong kapus-palad o higit na nangangailangan kaysa sa kanila

IKATLONG MARKAHAN: Ang Pagpapahalaga at Birtud

9.1. Nakikilala ang pagkakaiba at pagkakaugnay ng birtud at pagpapahalaga

9.2. Natutukoy a. ang mga birtud at pagpapahalaga na isasabuhay at b. ang mga tiyak na kilos na ilalapat sa pagsasabuhay ng mga ito

9.3. Napatutunayan na ang paulit-ulit na pagsasabuhay ng mga mabuting gawi batay sa mga moral na pagpapahalaga ay patungo sa paghubog ng mga birtud (acquired virtues)

9.4. Naisasagawa ang pagsasabuhay ng mga pagpapahalaga at birtud na magpapaunlad ng kanyang buhay bilang nagdadalaga/ nagbibinata

10.1. Natutukoy ang iba’t ibang antas ng pagpapahalaga at ang mga halimbawa ng mga ito

10.2. Nakagagawa ng hagdan ng sariling pagpapahalaga batay sa Hirarkiya ng mga Pagpapahalaga ni Max Scheler

10.3. Napatutunayang ang piniling uri ng pagpapahalaga batay sa hirarkiya ng mga pagpapahalaga ay gabay sa makatotohanang pag-unlad ng ating pagkatao

10.4. Naisasagawa ang paglalapat ng mga tiyak na hakbang upang mapataas ang antas ng kaniyang mga pagpapahalaga

11.1. Nakikilala ang mga panloob na salik na nakaiimpluwensya sa paghubog ng mga pagpapahalaga

11.2. Nasusuri ang isang kilos batay sa isang panloob na salik na nakaiimpluwensya sa paghubog ng mga pagpapahalaga

11.3. Nahihinuha na ang paglalapat ng mga panloob na salik sa pang-araw-araw na buhay ay gabay sa paggawa ng mapanagutang pasiya at kilos

11.4. Naisasagawa ang paglalapat ng mga hakbang sa pagpapaunlad ng mga panloob na salik na nakaiimpluwensya sa paghubog ng mga pagpapahalaga

12.1. Naiisa-isa ang mga panlabas na salik na nakaiimpluwensya sa paghubog ng mga pagpapahalaga

12.2. Nasusuri ang isang kilos o gawi batay sa impluwensya ng isang panlabas na salik (na nakaiimpluwensya sa paghubog ng pagpapahalaga) sa kilos o gawi na ito

12.3. Napatutunayan na ang pag-unawa sa mga panlabas na salik na nakaiimpluwensya sa paghubog ng mga pagpapahalaga ay nakatutulong upang maging mapanuri at mapanindigan ang tamang pasya at kilos sa gitna ng mga nagtutunggaliang impluwensya

12.4. Naisasagawa ang pagiging mapanuri at mapanindigan sa mga pasiya at kilos sa gitna ng mga nagtutunggaliang impluwensya ng mga panlabas na salik na nakaiimpluwensya sa paghubog ng mga pagpapahalaga

IKAAPAT NA MARKAHAN: Ang Pagtatakda ng Mithiin at Pagpapasiya

13.1. Nakikilala na ang mga pangarap ang batayan ng mga pagpupunyagi tungo sa makabuluhan at maligayang buhay

13.2. Nakapagtatakda ng malinaw at makatotohanang mithiin upang magkaroon ng tamang direksyon sa buhay at matupad ang mga pangarap

13.3. Nahihinuha na ang pagtatakda ng malinaw at makatotohanang mithiin ay nagsisilbing gabay sa tamang pagpapasiya upang magkaroon ng tamang direksyon sa buhay at matupad ang mga pangarap

13.4. Naisasagawa ang paglalapat ng pansariling plano sa pagtupad ng mga pangarap

14.1. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng makabuluhang pagpapasiya sa uri ng buhay

14.2. Nasusuri ang ginawang Personal na Pahayag ng Misyon sa Buhay kung ito ay may pagsasaalang-alang sa tama at matuwid na pagpapasiya

14.3. Nahihinuha na ang pagbuo ng Personal na Pahayag ng Misyon sa Buhay ay gabay sa tamang pagpapasiya upang magkaroon ng tamang direksyon sa buhay at matupad ang mga pangarap

14.4. Naisasagawa ang pagbuo ng Personal na Pahayag ng Misyon sa Buhay batay sa mga hakbang sa mabuting pagpapasiya

15.1. Natutukoy ang mga personal na salik na kailangang paunlarin kaugnay ng pagpaplano ng kursong akademiko o teknikal-bokasyonal, negosyo o hanapbuhay

15.2. Natatanggap ang kawalan o kakulangan sa mga personal na salik na kailangan sa pinaplanong kursong akademiko o teknikal-bokasyonal, negosyo o hanapbuhay

15.3. Naipaliliwanag na mahalaga ang pagtutugma ng mga personal na salik at mga kailanganin (requirements) sa pinaplanong kursong akademiko o teknikal-bokasyonal, sining o isports, negosyo o hanapbuhay upang magkaroon ng makabuluhang negosyo o hanapbuhay, maging produktibo at makibahagi sa pag-unlad ng ekonomiya ng bansa

15.4. Naisasagawa ang pagtatakda ng mithiin gamit ang Goal Setting at Action Planning Chart

16.1. Nakikilala ang (a) mga kahalagahan ng pag-aaral bilang paghahanda sa pagnenegosyo at paghahanapbuhay at ang (b) mga hakbang sa paggawa ng Career Plan

16.2. Natutukoy ang mga sariling kalakasan at kahinaan at nakapagbabalangkas ng mga hakbang upang magamit ang mga kalakasan sa ikabubuti at malagpasan ang mga kahinaan

16.3. Naipaliliwanag na sa pag-aaral nalilinang ang mga kasanayan, pagpapahalaga, talento at mga kakayahang makatutulong, sa pagtatagumpay sa pinaplanong buhay, negosyo o hanapbuhay

16.4. Naisasagawa ang plano ng paghahanda para sa minimithing kursong akademiko o teknikal-bokasyonal, negosyo o hanapbuhay batay sa pamantayan sa pagbuo ng Career Plan

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa layunin at kahalagahan ng pamilya at pakikipagkapwa upang maging mapanagutan sa pakikipag-ugnayan sa iba tungo sa makabuluhang buhay sa lipunan.

UNANG MARKAHAN: Ang Pamilya Bilang Ugat ng Pakikipagkapwa

1.1. Natutukoy ang mga gawain o karanasan sa sariling pamilya na kapupulutan ng ara

1.2. Nasusuri ang pag-iral ng pagmamahalan,pagtutulungan at pananampalataya sa isang pamilyang nakasama, naobserbahan o napanood

1.3. Napatutunayan kung bakit ang pamilya ay natural na institusyon ng pagmamahalan at pagtutulungan na nakatutulong sa pagpapaunlad ng sarili tungo sa makabuluhang pakikipagkapwa

1.4. Naisasagawa ang mga angkop na kilos tungo sa pagpapatatag ng pagmamahalan at pagtutulungan sa sariling pamilya

2.1. Nakikilala ang mga gawi o karanasan sa sariling pamilya na nagpapakita ng pagbibigay ng edukasyon, paggabay sa pagpapasya at paghubog ng pananampalataya

2.2. Nasusuri ang mga banta sa pamilyang Pilipino sa pagbibigay ng edukasyon, paggabay sa pagpapasya at paghubog ng pananampalataya

2.3. Naipaliliwanag na: a. Bukod sa paglalang, may pananagutan ang mga magulang na bigyan ng maayos na edukasyon ang kanilang mga anak, gabayan sa pagpapasya at hubugin sa pananampalataya. b. Ang karapatan at tungkulin ng mga magulang na magbigay ng edukasyon ang bukod-tangi at pinakamahalagang gampanin ng mga magulang.

2.4. Naisasagawa ang mga angkop na kilos tungo sa pagpapaunlad ng mga gawi sa pag-aaral at pagsasabuhay ng pananampalataya sa pamilya

3.1. Natutukoy ang mga gawain o karanasan sa sariling pamilya o pamilyang nakasama, naobserbahan o napanood na nagpapatunay ng pagkakaroon o kawalan ng bukas na komunikasyon

3.2. Nabibigyang-puna ang uri ng komunikasyon na umiiral sa isang pamilyang nakasama, naobserbahan o napanood

3.3. Nahihinuha na: a. Ang bukas na komunikasyon sa pagitan ng mga magulang at mga anak ay nagbibigay-daan sa mabuting ugnayan ng pamilya sa kapwa. b. Ang pag-unawa at pagiging sensitibo sa pasalita, di-pasalita at virtual na uri ng komunikasyon ay nakapagpapaunlad ng pakikipagkapwa. c. Ang pag-unawa sa limang antas ng komunikasyon ay makatutulong sa angkop at maayos na pakikipag-ugnayan sa kapwa.

3.4. Naisasagawa ang mga angkop na kilos tungo sa pagkakaroon at pagpapaunlad ng komunikasyon sa pamilya

4.1. Natutukoy ang mga gawain o karanasan sa sariling pamilya na nagpapakita ng pagtulong sa kapitbahay o pamayanan (papel na panlipunan) at pagbabantay sa mga batas at institusyong panlipunan (papel na pampulitikal)

4.2. Nasusuri ang isang halimbawa ng pamilyang ginagampanan ang panlipunan at pampulitikal na papel nito

4.3. Nahihinuha na may pananagutan ang pamilya sa pagbuo ng mapagmahal na pamayanan sa pamamagitan ng pagtulong sa kapitbahay o pamayanan (papel na panlipunan) at pagbabantay sa mga batas at institusyong panlipunan (papel na pampolitikal)

4.4. Naisasagawa ang isang gawaing angkop sa panlipunan at pampulitikal na papel ng pamilya

IKALAWANG MARKAHAN: Ang Pakikipagkapwa

5.1. Natutukoy ang mga taong itinuturing niyang kapwa

5.2. Nasusuri ang mga impluwensya ng kanyang kapwa sa kanya sa aspektong intelektwal,

5.3. Nahihinuha na: a. Ang tao ay likas na panlipunang nilalang, kaya’t nakikipag-ugnayan siya sa kanyang kapwa upang malinang siya sa aspetong intelektwal, panlipunan, pangkabuhayan, at politikal.b. Ang birtud ng katarungan (justice) at pagmamahal (charity) ay kailangan sa pagpapatatag ng pakikipagkapwac. Ang pagiging ganap niyang tao ay matatamo sa paglilingkod sa kapwa - ang tunay na indikasyon ng pagmamahal.

5.4. Naisasagawa ang isang gawaing tutugon sa pangangailangan ng mga mag-aaral o kabataan sa paaralan o pamayanan sa aspetong intelektwal, panlipunan, pangkabuhayan, o pulitikal

6.1. Natutukoy ang mga taong itinuturing niyang kaibigan at ang mga natutuhan niya mula sa mga ito

6.2. 6.2. Nasusuri ang kanyang mga pakikipagkaibigan batay sa tatlong uri ng pakikipagkaibigan ayon kay Aristotle

6.3. Nahihinuha na: a. Ang pakikipagkaibigan ay nakatutulong sa paghubog ng matatag na pagkakakilanlan at pakikisalamuha sa lipunan. b. Maraming kabutihang naidudulot ang pagpapanatili ng mabuting pakikipagkaibigan: ang pagpapaunlad ng pagkatao at pakikipagkapwa at pagtatamo ng mapayapang lipunan/pamayanan. c. Ang pagpapatawad ay palatandaan ng pakikipagkaibigang batay sa kabutihan at pagmamahal. Nakatutulong ito sa pagtamo ng integrasyong pansarili at pagpapaunlad ng pakikipagkapwa.

6.4. Naisasagawa ang mga angkop na kilos upang mapaunlad ang pakikipagkaibigan (hal.: pagpapatawad)

7.1. Natutukoy ang magiging epekto sa kilos at pagpapasiya ng wasto at hindi wastong pamamahala ng pangunahing emosyon.

7.2. Nasusuri kung paano naiimpluwensyahan ng isang emosyon ang pagpapasiya sa isang sitwasyon na may krisis, suliranin o pagkalito

7.3. Napangangatwiranan na: a. Ang pamamahala ng emosyon sa pamamagitan ng pagtataglay ng mga birtud ay nakatutulong sa pagpapaunlad ng sarili at pakikipagkapwa. b. Ang katatagan (fortitude) at kahinahunan (prudence) ay nakatutulong upang harapin ang matinding pagkamuhi, matinding kalungkutan, takot at galit.

7.4. Naisasagawa ang mga angkop na kilos upang mapamahalaan nang wasto ang emosyon

8.1. Natutukoy ang kahalagahan ng pagiging mapanagutang lider at tagasunod

8.2. Nasusuri ang katangian ng mapanagutang lider at tagasunod na nakasama, naobserbahan o napanood

8.3. Nahihinuha na ang pagganap ng tao sa kanyang gampanin bilang lider at tagasunod ay nakatutulong sa pagpapaunlad ng sarili tungo sa mapanagutang pakikipag-ugnayan sa kapwa at makabuluhang buhay sa lipunan

8.4. Naisasagawa ang mga angkop na kilos upang mapaunlad ang kakayahang maging mapanagutang lider at tagasunod

IKATLONG MARKAHAN: Mga Pagpapahalaga at Birtud sa Pakikipagkapwa

9.1. Natutukoy ang mga biyayang natatanggap mula sa kabutihang-loob ng kapwa at mga paraan ng pagpapakita ng pasasalamat

9.2. Nasusuri ang mga halimbawa o sitwasyon na nagpapakita ng pasasalamat o kawalan nito

9.3. Napatutunayan na ang pagiginig mapagpasalamat ay ang pagkilala na ang maraming bagay na napapasaiyo at malaking bahagi ng iyong pagkatao ay nagmula sa kapwa, na sa kahuli-hulihan ay biyaya ng Diyos. Kabaligtaran ito ng Entitlement Mentality, isang paniniwala o pag-iisip na anomang inaasam mo ay karapatan mo na dapat bigyan ng dagliang pansin. Hindi naglalayong bayaran o palitan ang kabutihan ng kapwa kundi gawin sa iba ang kabutihang ginawa sa iyo.

9.4. Naisasagawa ang mga angkop na kilos ng pasasalamat

10.1 Nakikilala ang: a. mga paraan ng pagpapakita ng paggalang na ginagabayan ng katarungan at pagmamahal b. bunga ng hindi pagpapamalas ng pagsunod at paggalang sa magulang, nakatatanda at may awtoridad

10.2 Nasusuri ang mga umiiral na paglabag sa paggalang sa magulang, nakatatanda at may awtoridad

10.3 Nahihinuha na dapat gawin ang pagsunod at paggalang sa mga magulang, nakatatanda at may awtoridad dahil sa pagmamahal, sa malalim na pananagutan at sa pagkilala sa kanilang awtoridad na hubugin, bantayan at paunlarin ang mga pagpapahalaga ng kabataan

10.4 Naisasagawa ang mga angkop na kilos ng pagsunod at paggalang sa mga magulang, nakatatanda at may awtoridad at nakaiimpluwensiya sa kapwa kabataan na maipamalas ang mga ito

11.1 Nailalahad ang mga kabutihang ginawa niya sa kapwa

11.2 Natutukoy ang mga pangangailangan ng iba’t ibang uri ng tao at nilalang na maaaring tugunan ng mga kabataan

11.3. Naipaliliwanag na: Dahil sa paglalayong gawing kaaya-aya ang buhay para sa kapwa at makapagbigay ng inspirasyon na tularan ng iba, ang paggawa ng kabutihan sa kapwa ay ginagawa nang buong-puso

11.4. Naisasagawa ang mga angkop na kilos sa isang mabuting gawaing tumutugon sa pangangailangan ng kapwa

12.1. Nakikilala ang a. kahalagahan ng katapatan, b. mga paraan ng pagpapakita ng katapatan, at c. bunga ng hindi pagpapamalas ng katapatan

12.2. Nasusuri ang mga umiiral na paglabag ng mga kabataan sa katapatan

12.3 Naipaliliwanag na: Ang pagiging tapat sa salita at gawa ay pagpapatunay ng pagkakaroon ng komitment sa katotohanan at ng mabuti/ matatag na konsensya. May layunin itong maibigay sa kapwa ang nararapat para sa kanya, gabay ang diwa ng pagmamahal.

12.4 Naisasagawa ang mga mga angkop na kilos sa pagsasabuhay ng katapatan sa salita at gawa

IKAAPAT NA MARKAHAN: Mga Isyu sa Pakikipagkapwa

13.1. Natutukoy ang tamang pagpaqpakahulugan sa sekswalidad

13.2. Nasusuri ang ilang napapanahong isyu ayon sa tamang pananaw sa sekswalidad

13.3. Nahihinuha na: Ang pagkakaroon ng tamang pananaw sa sekswalidad ay mahalaga para sa paghahanda sa susunod na yugto ng buhay ng isang nagdadalaga at nagbibinata at sa pagtupad niya sa kanyang bokasyon na magmahal

13.4. Naisasagawa ang tamang kilos tungo sa paghahanda sa susunod na yugto ng buhay bilang nagdadalaga at nagbibinata at sa pagtupad niya ng kanyang bokasyon na magmahal

14.1. Nakikilala ang mga uri, sanhi at epekto n

14.2. Nasusuri ang mga aspekto ng pagmamahal sa sarili at kapwa na kailangan upang maiwasan at matugunan ang karahasan sa paaralan

14.3. Naipaliliwanag na: a. Ang pag-iwas sa anomang uri ng karahasan sa paaralan (tulad ng pagsali sa fraternity at gang at pambubulas) at ang aktibong pakikisangkot upang masupil ito ay patunay ng pagmamahal sa sarili at kapwa at paggalang sa buhay. Ang pagmamahal na ito sa kapwa ay may kaakibat na katarungan – ang pagbibigay sa kapwa ng nararapat sa kanya (ang kanyang dignidad bilang tao.)b. May tungkulin ang tao kaugnay sa buhay- ang ingatan ang kanyang sarili at umiwas sa kamatayan o sitwasyong maglalagay sa kanya sa panganib. Kung minamahal niya ang kanyang kapwa tulad ng sarili, iingatan din niya ang buhay nito.

14.4. Naisasagawa ang mga angkop na kilos upang maiwasan at masupil ang mga karahasan sa kanyang paaralan

15.1. Natutukoy ang kahulugan ng Agwat Teknolohikal

15.2. Nasusuri ang: a. pagkakaiba-iba ng mga henerasyon sa pananaw sa teknolohiya at b. ang implikasyon ng pagkakaroon at di pagkakaroon ng access sa teknolohiya

15.3. Nahihinuha na: a. Ang pag-unawa sa pagkakaiba ng mga henerasyon sa pananaw sa teknolohiya ay makatutulong sa pagpapaunlad ng pakikipag-ugnayan sa kapwa. b. Ang pag-unawa sa konsepto ng Agwat Teknolohikal ay mahalaga sa pagsusulong ng moral na karapatan ng tao sa pantay na oportunidad kaugnay ng pagpapaunlad ng antas ng kanyang pamumuhay.

15.4. Nakapaghahain ng mga hakbang para matugunan ang hamon ng hamon ng agwat teknolohikal

16.1. Natutukoy ang mga epekto ng migrasyon sa pamilyang Pilipino

16.2. Nasusuri ang mga sanhi ng migrasyon sa pamilyang Pilipino

16.3. Nahihinuha na ang banta ng migrasyon sa pamilyang Pilipino ay mapagtatagumpayan sa tulong ng pagpapatatag ng pagmamahalan sa pamilya at paghubog ng pagkatao ng bawat miyembro nito

16.4. Naisasagawa ang mga angkop at konkretong hakbang sa pagiging handa sa mga epekto ng migrasyon sa pamilyang Pilipino

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa lipunan at paggawa bilang paglilingkod tungo sa tamang pagpili ng kurso o hanapbuhay na magiging makabuluhan at kapaki-pakinabang sa kanya at sa lipunan.

UNANG MARKAHAN: Ang Papel ng Lipunan sa Tao

1.1. Natutukoy ang mga elemento ng kabutihang panlahat

1.2. Nakapagsusuri ng mga halimbawa ng pagsasaalang-alang sa kabutihang panlahat sa pamilya, paaralan, pamayanan o lipunan

1.3. Napangangatwiranan na ang pagsisikap ng bawat tao na makamit at mapanatili ang kabutihang panlahat sa pamamagitan ng pagsasabuhay ng moral na pagpapahalaga ay mga puwersang magpapatatag sa lipunan

1.4. Naisasagawa ang isang proyekto na makatutulong sa isang pamayanan o sektor sa pangangailangang pangkabuhayan, pangkultural, at pangkapayapaan.

2.1. Naipaliliwanag ang: a. dahilan kung bakit may lipunang pulitikal b. Prinsipyo ng Subsidiarity c. Prinsipyo ng Pagkakaisa

2.2. Natataya ang pag-iral o kawalan sa pamilya, paaralan, baranggay, pamayanan, o lipunan/bansa ng: a. Prinsipyo ng Subsidiarity b. Prinsipyo ng Pagkakaisa

2.3. Napatutunayan na: a. May mga pangangailangan ang tao na hindi niya makakamtan bilang indibidwal na makakamit niya lamang sa pamahalaan o organisadong pangkat tulad ng mga pangangailangang pangkabuhayan, pangkultural, at pangkapayapaan.b. Kung umiiral ang Prinsipyo ng Subsidiarity, mapananatili ang pagkukusa, kalayaan at pananagutan ng pamayanan o pangkat na nasa mababang antas at maisasaalang-alang ang dignidad ng bawat kasapi ng pamayanan.c. Kailangan ang pakikibahagi ng bawat tao sa mga pagsisikap na mapabuti ang uri ng pamumuhay sa lipunan/bansa, lalo na sa pag-angat ng kahirapan, dahil nakasalalay ang kaniyang pag-unlad sa pag-unlad ng lipunan (Prinsipyo ng Pagkakaisa).

2.4. Nakapagtataya o nakapaghuhusga kung umiiral ang Prinsipyo ng Subsidiarity at Pagkakaisa ay umiiral o nilalabag sa pamilya, paaralan, pamayanan (baranggay), at lipunan/bansa

3.1. Nakikilala ang mga katangian ng mabuting ekonomiya

3.2. Nakapagsusuri ng maidudulot ng magandang ekonomiya

3.3. Napatutunayan na: a. Ang mabuting ekonomiya ay iyong napauunlad ang lahat – walang taong sobrang mayaman at maraming mahirap. b. Ang ekonomiya ay hindi para lamang sa sariling pag-unlad kundi sa pag-unlad ng lahat.

3.4. Nakatataya ng lipunang ekonomiya sa isang baranggay/pamayanan, at lipunan/bansa gamit ang dokumentaryo o photo/video journal (hal.YouScoop)

4.1. Natutukoy ang mga halimbawa ng lipunang sibil at ang kani-kaniyang papel na ginagampanan ng mga ito upang makamit ang kabutihang panlahat

4.2. Nasusuri ang mga adhikaing nagbubunsod sa mga lipunang sibil upang kumilos tungo sa kabutihang panlahat

4.3. Nahihinuha na : a. Ang layunin ng Lipunang Sibil, ang likas-kayang pag-unlad, ay isang ulirang lipunan na pinagkakaisa ang mga panlipunang pagpapahalaga tulad ng katarungang panlipunan, pang-ekonomiyang pag-unlad (economic viability), pakikilahok ng mamamayan, pangangalaga ng kapaligiran, kapayapaan, pagkakapantay ng kababaihan at kalalakihan (gender equality) at ispiritwalidad. b. Ang layunin ng media ay ang pagpapalutang ng katotohanang kailangan ng mga mamamayan sa pagpapasya. c. Sa tulong ng simbahan, nabibigyan ng mas mataas na antas ng katuturan ang mga materyal na pangangailangan na tinatamasa natin sa tulong ng estado at sariling pagkukusa.

4.4. a. Natataya ang adbokasiya ng iba’t ibang lipunang sibil batay sa kontribusyon ng mga ito sa katarungang panlipunan, pang-ekonomiyang pag-unlad (economic viability), pakikilahok ng mamamayan, pangangalaga ng kapaligiran, kapayapaan, pagkakapantay ng kababaihan at kalalakihan (gender equality) at ispiritwalidad (mga pagpapahalagang kailangan sa isang lipunang sustainable)

b. Nakapagsasagawa ng mga pananaliksik sa pamayanan upang matukoy kung may lipunang sibil na kumikilos dito, matukoy ang adbokasiya ng lipunang sibil sa pamayanan, at matasa ang antas ng pagganap nito sa pamayanan

IKALAWANG MARKAHAN: Ang Tungkulin ng Tao sa Lipunan

5.1. Natutukoy ang mga karapatan at tungkulin ng tao

5.2. Nasusuri ang mga paglabag sa karapatang pantao na umiiral sa pamilya, paaralan, baranggay/pamayanan, o lipunan/bansa

5.3. Napatutunayan na ang karapatan ay magkakaroon ng tunay na kabuluhan kung gagampanan ng tao ang kanyang tungkulin na kilalanin at unawain, gamit ang kanyang katwiran, ang pagkakapantay-pantay ng dignidad ng lahat ng tao

5.4. Naisasagawa ang mga angkop na kilos upang ituwid ang mga nagawa o naobserbahang paglabag sa mga karapatang pantao sa pamilya, paaralan, baranggay/pamayanan, o lipunan/bansa

6.1. Natutukoy ang mga batas na nakaayon sa Likas na Batas Moral

6.2. Nasusuri ang mga batas na umiiral at panukala tungkol sa mga kabataan batay sa pagsunod ng mga ito sa Likas na Batas Moral

6.3. Nahihinuha na ang pagsunod sa batas na nakabatay sa Likas na Batas Moral (Natural Law), gumagaratiya sa pagtugon sa pangangailangan ng tao at umaayon sa dignidad ng tao at sa kung ano ang hinihingi ng tamang katwiran, ay mahalaga upang makamit ang kabutihang panlahat

6.4. Naipahahayag ang pagsang-ayon o pagtutol sa isang umiiral na batas batay sa pagtugon nito sa kabutihang panlahat

7.1. Naipalilwanag ang kahalagahan ng paggawa bilang tagapagtaguyod ng dignidad ng tao at paglilingkod

7.2. Nakapagsusuri kung ang paggawang nasasaksihan sa pamilya, paaralan o baranggay/pamayanana ay nagtataguyod ng dignidad ng tao at paglilingkod

7.3. Napatutunayan na sa pamamagitan ng paggawa, nakapagpapamalas ang tao ng mga pagpapahalaga na makatutulong upang patuloy na maiangat, bunga ng kanyang paglilingkod, ang antas kultural at moral ng lipunan at makamit niya ang kaganapan ng kanyang pagkatao

7.4. Nakabubuo ng sintesis tungkol sa kabutihang naidudulot ng paggawa gamit ang panayam sa mga manggagawang kumakatawan sa taong nangangailangan (marginalized) na nasa iba’t ibang kurso o trabahong teknikal-bokasyonal

8.1. Naiuugnay ang kahalagahan ng pakikilahok at bolunterismo sa pag-unlad ng mamamayan at lipunan

8.2. Nakapagsusuri ng kwentong buhay ng mga taong inilaan ang malaking bahagi ng kanilang buhay para sa pagboboluntaryo Hal. Efren Peñaflorida, greenpeace volunteers atbp.

8.3. Napatutunayan na: a. Ang pakikilahok at bolunterismo ng bawat mamamayan sa mga gawaing pampamayanan, panlipunan/ pambansa, batay sa kanyang talento, kakayahan, at papel sa lipunan, ay makatutulong sa pagkamit ng kabutihang panlahatb. Bilang obligasyong likas sa dignidad ng tao, ang pakikilahok ay nakakamit sa pagtulong o paggawa sa mga aspekto kung saan mayroon siyang personal na pananagutan

8.4. Nakalalahok sa isang proyekto o gawain sa baranggay o mga sektor na may partikular na pangangailangan Hal. mga batang may kapansanan o mga matatandang walang kumakalinga

IKATLONG MARKAHAN: Mga Kaugnay na Pagpapahalaga sa Paggawa

9.1. Nakikilala ang mga palatandaan ng katarungang panlipunan

9.2. Nakapagsusuri ng mga paglabagsa katarungang panlipunan ng mga tagapamahala at mamamayan

9.3. Napatutunayan na may pananagutan ang bawat mamamayan na ibigay sa kapwa ang nararapat sa kanya

9.4. Natutugunan ang pangangailangan ng kapwa o pamayanan sa mga angkop na pagkakataon

10.1. Natutukoy ang mga indikasyon na may kalidad o kagalingan sa paggawaang isang gawain o produkto

10.2. Nakabubuo ng mga hakbang upang magkaroon ng kalidad o kagalingan sa paggawa ang isang gawain o produkto

10.3. Naipaliliwanag na kailangan ang kagalingan sa paggawa at paglilingkod upang maiangat ang sarili, mapaunlad ang ekonomiya ng bansa at mapasalamatan ang Diyos sa mga talentong Kanyang kaloob

10.4. Nakapagtatapos ng isang gawain o produkto na mayroong kalidad o kagalingan sa paggawa

11.1. Natutukoy ang mga indikasyon ng taong masipag, nagpupunyagi sa paggawa, nagtitipid at pinamamahalaan ang naimpok

11.2. Nakagagawa ng journal ng mga gawaing natapos nang pinaghandaan, ayon sa pamantayan at may motibasyon sa paggawa

11.3. Napatutunayan na: a. Ang kasipagan na nakatuon sa disiplinado at produktibong gawain na naaayon sa itinakdang mithiin ay kailangan upang umunlad ang sariling pagkatao, kapwa, lipunan at bansa b. Ang mga hirap, pagod at pagdurusa ay nadadaig ng pagpupunyagi tungo sa pagtupad ng itinakdang mithiin

11.4. Nakagagawa ng Chart ng pagsunod sa hakbang upang matupad ang itinakdang gawain nang may kasipagan at pagpupunyagi

12.1. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pamamahala ng paggamit ng oras

12.2. Nakapagtatala sa journal ng mga pagkakataong napamahalaan ang oras

12.3. Napatutunayang ang pamamahala ng oras ay kailangan sa kaayusan ng paggawa upang magampanan ang mga tungkulin nang may prayoritisasyon (prioritization)

12.4. Natataya ang sariling kakayahan sa pamamahala sa oras batay sa pagsasagawa ng mga gawain na nasa kanyang iskedyul ng mga gawain

IKAAPAT NA MARKAHAN: Mapanagutang Pagpaplano ng Kursong Akademiko o Teknikal-Bokasyonal, Sining at Isports, Negosyo o Hanapbuhay

13.1. Nakikilala ang mga pagbabago sa kanyang talento, kakayahan at hilig (mula Baitang 7) at naiuugnay ang mga ito sa pipiliing kursong akademiko, teknikal-bokasyonal, sining at palakasan o negosyo

13.2. Napagninilayan ang mga mahahalagang hakbang na ginawa upang mapaunlad ang kanyang talento at kakayahan ayon sa kanyang hilig at mithiin

13.3. Napatutunayan na ang pagiging tugma ng mga personal na salik sa mga pangangailangan (requirements) sa napiling kursong akademiko, teknikal-bokasyonal, sining at isports o negosyo ay daan upang magkaroon ng makabuluhang hanapbuhay o negosyo at matiyak ang pagiging produktibo at pakikibahagi sa pagpapaunlad ng ekonomiya ng bansa

13.4. Natutukoy ang kanyang mga paghahandang gagawin upang makamit ang piniling kursong akademiko, teknikal-bokasyonal, sining at palakasan o negosyo (hal., pagkuha ng impormasyon at pag-unawa sa mga tracks sa Senior High School)

14.1. Nakapagpapaliwanag ng kahalagahan ng Personal na Pahayag ng Misyon sa Buhay

14.2. Natutukoy ang mga hakbang sa pagbuo ng Personal na Pahayag ng Misyon sa Buhay

14.3. Nahihinuha na ang kanyang Personal na Pahayag ng Misyon sa Buhay ay dapat na nagsasalamin ng kanyang pagiging natatanging nilalang na nagpapasya at kumikilos nang mapanagutan tungo sa kabutihang panlahat

14.4. Nakapagbubuo ng Personal na Pahayag ng Misyon sa Buhay

15.1. Natutukoy ang mga trabahong may mataas na lokal at global na demand

15.2. Nakikilala ang mga mapamimiliang kursong akademiko o teknikal-bokasyonal, negosyo o hanapbuhay na angkop sa sariling talento, kakayahan at hilig

15.3. Napatutunayan na makatutulong ang sapat (updated and accurate) na impormasyon tungkol sa mga trabahong kailangan sa Pilipinas at sa ibang bansa upang mapili at mapaghandaan ang kursong akademiko o teknikal-bokasyonal na maaaring maging susi ng sariling tagumpay at ng pag-unlad ng ekonomiya ng bansa

15.4. Nakabubuo ng profile ng mga trabahong mataas ang lokal at global na demand na angkop sa taglay na mga talento at kakayahan, pagpapahalaga at tunguhin

16.1. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng sistematikong pagpili ng kursong akademiko o teknikal-bokasyonal, negosyo o hanapbuhay

16.2. Nakapagsusuri ng pagkakatugma ng mga pansariling salik sa lokal at global na demand upang makabuo ng pasiya sa pipiliing kursong akademiko o teknikal-bokasyonal, negosyo o hanapbuhay

16.3. Napangangatwiranan na: a. Mahalaga ang pagtutugma ng pansariling salik sa lokal at global na demand upang makamit ang mga itinakdang tunguhin tungo sa pagpapaunlad ng sarili at pakikibahagi sa lipunan b. Ang pagkamit ng mithiin sa buhay ay nagsisimula sa mabuting pagpili ng track at stream sa senior high school bilang paghahanda sa kurso o trabaho; ang mabuting pagpili ay ginagamitan ng mga hakbang sa paggawa ng mabuting pasya.

16.4. Nakapagpapasya ng kursong akademiko o teknikal-bokasyonal, negosyo o hanapbuhayna ayon sa sariling kagustuhan na angkop sa mga pansariling salik at lokal at global na demand

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa pagkatao ng tao, makataong kilos, pagpapahalagang moral at mga isyung moral at nagpapasya at kumikilos nang may preperensya sa kabutihan upang maging matatag sa gitna ng mga isyung moral at impluwensya ng kapaligiran.

UNANG MARKAHAN: Ang Moral na Pagkatao

1.1. Natutukoy ang mataas na gamit at tunguhin ng isip at kilos-loob

1.2. Nakikilala ang kanyang mga kahinaan sa pagpapasya at nakagagawa ng mga kongkretong hakbang upamg malagpasan ang mga ito

1.3. Napatutunayan na ang isip at kilos-loob ay ginagamit para lamang sa paghahanap ng katotohanan at sa paglilingkod/pagmamahal

1.4. Nakagagawa ng mga angkop na kilos upang maipakita ang kakayahang mahanap ang katotohanan at maglingkod at magmahal

2.1. Natutukoy ang mga prinsipyo ng Likas na Batas Moral

2.2. Nakapagsusuri ng mga pasiyang ginagawa sa araw-araw batay sa paghusga ng konsiyensiya

2.3. Napatutunayan na ang konsiyensiyang nahubog batay sa Likas na Batas Moral ay nagsisilbing gabay sa tamang pagpapasiya at pagkilos

2.4. Nakagagawa ng angkop na kilos upang itama ang mga maling pasyang ginawa

3.1. Naipaliliwanag ang tunay na kahulugan ng kalayaan

3.2. Natutukoy ang mga pasya at kilos na tumutugon sa tunay na gamit ng kalayaan

3.3. Napatutunayan na ang tunay na kalayaan ay ang kakayahang tumugon sa tawag ng pagmamahal at paglilingkod

3.4. Nakagagawa ng angkop na kilos upang maisabuhay ang paggamit ng tunay na kalayaan: tumugon sa tawag ng pagmamahal at paglilingkod

4.1. Nakapagpapaliwanag ng kahulugan ng dignidad ng tao

4.2. Nakapagsusuri kung bakit ang kahirapan ay paglabag sa dignidad ng mga mahihirap at indigenous groups

4.3. Naipatutunayan na nakabatay ang dignidad ng tao sa kanyang pagkabukod-tangi (hindi siya nauulit sa kasaysayan) at sa pagkakawangis niya sa Diyos (may isip at kalooban)

4.4. Nakagagawa ng mga angkop na kilos upang maipakita sa kapwang itinuturing na mababa ang sarili na siya ay bukod-tangi dahil sa kanyang taglay na dignidad bilang tao

IKALAWANG MARKAHAN: Ang Makataong Kilos

5.1. Naipaliliwanag na may pagkukusa sa makataong kilos kung nagmumula ito sa kalooban na malayang isinagawa sa pamamatnubay ng isip/kaalaman

5.2. Natutukoy ang mga kilos na dapat panagutan

5.3. Napatutunayan na gamit ang katwiran, sinadya (deliberate) at niloob ng tao ang makataong kilos; kaya pananagutan niya ang kawastuhan o kamalian nito

5.4. Nakapagsusuri ng sariling kilos na dapat panagutan at nakagagawa ng paraan upang maging mapanagutan sa pagkilos

6.1. Naipaliliwanag ang bawat salik na nakaaapekto sa pananagutan ng tao sa kahihinatnan ng kaniyang kilos at pasya

6.2. Nakapagsusuri ng isang sitwasyong nakaaapekto sa pagkukusa sa kilos dahil sa kamangmangan, masidhing damdamin, takot, karahasan, gawi

6.3. Napatutunayan na nakaaapekto ang kamangmangan, masidhing damdamin, takot, karahasan at ugali sa pananagutan ng tao sa kalalabasan ng kanyang mga pasya at kilos dahil maaaring mawala ang pagkukusa sa kilos

6.4. Nakapagsusuri ng sarili batay sa mga salik na nakaaapekto sa pananagutan ng tao sa kahihinatnan ng kilos at pasiya at nakagagawa ng mga hakbang upang mahubog ang kanyang kakayahan sa pagpapasiya

7.1. Naipaliliwanag ang bawat yugto ng makataong kilos

7.2. Natutukoy ang mga kilos at pasiyang nagawa na umaayon sa bawat yugto ng makataong kilos

7.3. Naipaliliwanag na ang bawat yugto ng makataong kilos ay kakikitaan ng kahalagahan ng deliberasyon ng isip at kilos-loob sa paggawa ng moral na pasya at kilos

7.4. Nakapagsusuri ng sariling kilos at pasya batay sa mga yugto ng makataong kilos at nakagagawa ng plano upang maitama ang kilos o pasya

8.1. Naipaliliwanag ng mag-aaral ang layunin, paraan at mga sirkumstansya ng makataong kilos

8.2. Nakapagsusuri ng kabutihan o kasamaan ng sariling pasya o kilos sa isang sitwasyon batay sa layunin, paraan at sirkumstansya nito

8.3. Napatutunayan na ang layunin, paraan at sirkumstansya ay nagtatakda ng pagkamabuti o pagkamasama ng kilos ng tao

8.4. Nakapagtataya ng kabutihan o kasamaan ng pasiya o kilos sa isang sitwasyong may dilemma batay sa layunin, paraan at sirkumstansya nito

IKATLONG MARKAHAN: Mga Pangunahing Birtud at Pagpapahalagang Moral

9.1. Nakapagpapaliwanag ng kahalagahan ng pagmamahal ng Diyos

9.2. Natutukoy ang mga pagkakataong nakatulong ang pagmamahal sa Diyos sa kongretong pangyayari sa buhay

9.3. Napangangatwiranan na: Ang pagmamahal sa Diyos ay pagmamahal sa kapwa.

9.4. Nakagagawa ng angkop na kilos upang mapaunlad ang pagmamahal sa Diyos

10.1. Nakapagpapaliwanag ng kahalagahan ng paggalang sa buhay

10.2. Natutukoy ang mga paglabag sa paggalang sa buhay

10.3. Napangangatwiranan na: Mahalaga ang buhay dahil kung wala ang buhay, hindi mapahahalagahan ang mas mataas na pagpapahalaga kaysa buhay; di makakamit ang higit na mahalaga kaysa buhay.

10.4. Nakagagawa ng angkop na kilos upang maipamalas ang paggalang sa buhay Hal. maituwid ang “culture of death” na umiiral sa lipunan

11.1. Nakapagpapaliwanag ng kahalagahan ng pagmamahal sa bayan (Patriyotismo)

11.2. Natutukoy ang mga paglabag sa pagmamahal sa bayan (Patriyotismo) na umiiral sa lipunan

11.3. Napangangatwiranan na: Nakaugat ang pagkakakilanlan ng tao sa pagmamahal sa bayan. (“Hindi ka global citizen pag di ka mamamayan.”)

11.4. Nakagagawa ng angkop na kilos upang maipamalas ang pagmamahal sa bayan (Patriyotismo)

12.1. Nakapagpapaliwanag ng kahalagahan ng pangangalaga sa kalikasan

12.2. Natutukoy ang mga paglabag sa pangangalaga sa kalikasan na umiiral sa lipunan

12.3. Napangangatwiranan na: a. Lahat tayo ay mamamayan ng iisang mundo, dahil nabubuhay tayo sa iisang kalikasan (Mother Nature) b. Inutusan tayo ng Diyos na alagaan ang kalikasan (stewards) at hindi maging tagapagdomina para sa susunod na henerasyon.c. Binubuhay tayo ng kalikasan.

12.4. Nakagagawa ng angkop na kilos upang maipamalas ang pangangalaga sa kalikasan

IKAAPAT NA MARKAHAN: Ang Aking Posisyon sa mga Isyung Moral

13.1. Natutukoy ang mga gawaing taliwas sa kasagraduhan ng buhay

13.2. Nasusuri ang mga gawaing taliwas sa kasagraduhan ng buhay

13.3. Nakagagawa ng posisyon tungkol sa mga isyung may kinalaman sa kasagraduhan ng buhay at kahalagahan ng tao

13.4. Nakagagawa ng sariling pahayag tungkol sa mga gawaing taliwas sa kasagraduhan ng buhay

14.1. Natutukoy ang mga isyu na kaugnay sa paggamit ng kapangyarihan at pangangalaga sa kapaligiran

14.2. Nasusuri ang mga isyu na kaugnay sa paggamit ng kapangyarihan at pangangalaga sa kapaligiran

14.3. Naipaliliwanag na ang pagkakaroon ng kaayusan, kaunlaran at maisusulong ang kabutihang panlahat kung ang lahat ng tao ay may paninindigan sa tamang paggamit ng kapangyarihan at pangangalaga sa kapaligiran

14.4. Nakagagawa ng posisyon tungkol sa isang isyu sa paggamit ng kapangyarihan o pangangalaga sa kapaligiran

15.1. Natutukoy ang mga isyung kaugnay sa kawalan ng paggalang sa dignidad at sekswalidad

15.2. Nasusuri ang mga isyung kaugnay sa kawalan ng paggalang sa dignidad at sekswalidad

15.3. Napangangatwiranan na: Makatutulong sa pagkakaroon ng posisyon tungkol sa kahalagahan ng paggalang sa pagkatao ng tao at sa tunay na layunin nito ang kaalaman sa mga isyung may kinalaman sa kawalan ng paggalang sa digniidad at sekswalidad ng tao.

15.4. Nakagagawa ng malinaw na posisyon tungkol sa isang isyu sa kawalan ng paggalang sa dignidad at sekswalidad

16.1. Natutukoy ang mga isyung kaugnay sa kawalan ng paggalang sa katotohanan

16.2. Nasusuri ang mga isyung may kinalaman sa kawalan ng paggalang sa katotohanan

16.3. Napatutunayang ang pagiging mulat sa mga isyu tungkol sa kawalan ng paggalang sa katotohanan ay daan upang isulong at isabuhay ang pagiging mapanagutan at tapat na nilalan

16.4. Nakabubuo ng mga hakbang upang maisabuhay ang paggalang sa katotohanan